Fotografia: Rak luizjański – inwazyjny gatunek obcy (fot. R. Maciaszek)
W środowisku przyrodniczym Polski występuje obecnie sześć gatunków raków. Wśród nich tylko dwa są uznawane za gatunki rodzime. Zarazem oba podlegają ochronie gatunkowej. Są to rak szlachetny Astacus astacus, zwany też rzecznym lub „szewcem”, jedyny symbol czystości wód wśród raków, niegdyś występujący na terenie całego kraju, oraz rak błotny Pontastacus leptodactylus, zwany stawowym lub „krawcem”, którego naturalny zasięg zahacza od wschodnie krańce województwa lubelskiego i podkarpackiego. Niestety, w wyniku nieodpowiedzialnych działań człowieka w polskich wodach obserwuje się stabilne populacje aż czterech inwazyjnych gatunków obcych. Dwa z nich to uciekinierzy z niewłaściwie zabezpieczonych stawów hodowlanych – rak pręgowaty Faxonius (Orconectes) limosus oraz rak sygnałowy Pacifastacus leniusculus. Pozostałe to zwierzęta ozdobne utrzymywane w akwarystyce. Są to rak luizjański Procambarus clarkii oraz rak marmurkowy Procambarus virginalis (dawniej Procambarus fallax f. virginalis), które do wód krajowych trafiły w wyniku porzuceń przez nieodpowiedzialnych właścicieli.
Obecność dowolnego z czterech inwazyjnych gatunków obcych wyklucza możliwość przywrócenia rodzimych raków do ich dawnych siedlisk. Każdy z nich jest ponadto odporny na dżumę raczą, chorobę śmiertelną dla raków występujących naturalnie w Europie. Jednak występowanie inwazyjnych obcych raków nie wpływa negatywnie wyłącznie na rodzime raki. Mogą oddziaływać na całe ekosystemy. Wyrządzają one szkody szczególnie w populacjach płazów i ryb, a w przypadku raków z rodzaju Procambarus, które mogą rozmnażać się również wyłącznie w warunkach lądowych, także dla wielu innych zwierząt naturalnie zasiedlających dany ekosystem, w tym również ssaków.
Od czerwca do października 2021 r. na terenie wybranych zbiorników wodnych w Warszawie (Staw Koziorożca, Morskie Oko, Kanał Piaseczyński i Stawy w Parku Arkadia realizowane są prace wykonywane na zlecenie Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w ramach Umowy nr 51/GDOŚ/2020 (Projekt nr POIS.02.04.00-00-0100/16 pod nazwą „Opracowanie zasad kontroli i zwalczania inwazyjnych gatunków obcych wraz z przeprowadzeniem pilotażowych działań i edukacją społeczną”).
Celem zadania koordynowanego przez Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk jest sprawdzenie, która z metod odłowu inwazyjnych gatunków obcych raków jest najbardziej skuteczna. Do takich prac należą m.in. pilotażowe odłowy ręczne przy pomocy podbieraka czy też takie z wykorzystaniem pułapek – więcierzy.
Odłowy inwazyjnych obcych raków są istotnym elementem ochrony rodzimej przyrody. Rodzime gatunki raków odróżniają się od wszystkich inwazyjnych gatunków obcych występowaniem ząbkowanego grzbietu po środku rostrum (dzioba). Osobną cechą jest obecność dwóch par listw zaocznych, które występują także u inwazyjnego raka sygnałowego. Ten może być jednak łatwo odróżniony na podstawie występowania charakterystycznych plam sygnalnych na wierzchniej części szczypiec.
