Bass słoneczny Lepomis gibbosus to gatunek północnoamerykański, który na teren Europy został sprowadzony w 1887 r. z przeznaczeniem do hodowli w stawach parkowych, oczkach wodnych i akwariach. Szybko wymknął się spod kontroli – jako uciekinier z niewłaściwie zabezpieczanych stawów, jak również w wyniku celowych uwolnień dokonywanych przez nieodpowiedzialnych akwarystów. W Polsce po raz pierwszy został odnotowany w 1927 roku. Prawdopodobnie niejednokrotnie trafiał także do wód krajowych wraz z materiałem zarybieniowym karpia importowanego z południowej Europy.
Występowanie w środowisku przyrodniczym w Polsce
Obecnie, najczęściej notowany jest w dorzeczu Odry, gdzie rozpoznano także jego główną krajową populację w kanale pochłodniczym elektrociepłowni Dolna Odra k. Gryfina (województwo zachodniopomorskie). Pojedyncze populacje obserwowane są jednak także w dorzeczu Wisły – m.in. w Małopolsce (Kraków i okolice), a także na Mazowszu w okolicach Warszawy.
Drogi rozprzestrzeniania
Rozprzestrzeniany jest głównie poprzez celowe uwolnienia i zarybienia dokonywane szczególnie w ostatnich latach 2016-2021 (w okresie gdy znajdował się już w wykazie unijnym, jednak fakt ten był ignorowany co najmniej do momentu wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 11 sierpnia 2021 r. o gatunkach obcych, z którymi mogłyby się wiązać ewentualne kary finansowe). Na podstawie obserwacji przeprowadzonych na rynku krajowym, najwięcej zarybień w stawach hodowlanych dokonano w 2021 roku. Miało to na celu produkcję bassa słonecznego na potrzeby chowu i hodowli w oczkach wodnych i stawach prywatnych. Jest to także gatunek występujący w hodowli akwariowej, jednak nie jest on gatunkiem popularnym. Z reguły utrzymywany jest w akwariach przez wędkarzy, którzy nie zastosowali się do przepisów po odłowieniu tych ryb.
Wygląd
Bass słoneczny osiąga do 30 cm długości całkowitej. Posiada ciało spłaszczone bocznie, krótkie i wysokie. Pysk mały, koniec otworu gębowego sięga przedniej krawędzi oka. Na szczękach bardzo liczne szczotkowate ząbki. Występuje jedna płetwa grzbietowa, której część przednia wyposażona jest w twarde kolce, a tylna jest miękka i wyższa od przedniej. Płetwy piersiowe długie i zaostrzone. Płetwa ogonowa lekko wcięta. Łuski ktenoidalne. Linia naboczna pełna, na tułowiu biegnąca wysoko, na trzonie ogona po jego środku.
Boki niebieskawe lub złociste, pokryte jaskrawymi okrągławymi czerwonymi lub pomarańczowymi plamami. Grzbiet ciemniejszy, brązowawy. Brzuch czerwono-pomarańczowy. Wzdłuż głowy biegną błyszczące, niebieskie i pomarańczowe pasy. Na dystalnej części pokryw skrzelowych znajdują się czarne plamy obwiedzione białą i czerwono-pomarańczową obwódką.
Wpływ na środowisko przyrodnicze i gospodarkę
Stanowi konkurencję dla gatunków rodzimych ryb poprzez ograniczanie dostępności pokarmu i siedlisk. Jest wektorem inwazyjnego małża – szczeżui chińskiej Sinanodonta woodiana przenoszonej w postaci pasożytniczych larw, glochidiów.
Synonimy, nazwy angielskie oraz handlowe
Bass słoneczny, bas słoneczny, bass pospolity, bas pospolity, słonecznica pstra, pumpkinseed, pond perch, common sunfish, punkie, sunfish, sunny, kivver.
Ograniczenia prawne
Ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o gatunkach obcych, wykaz IGO stwarzających zagrożenie dla Unii (od 2019 roku). Obowiązują następujące zakazy: przywozu na terytorium Polski / UE lub wywozu z terytorium Polski / UE, transportu, przetrzymywania, chowu lub hodowli (w tym w akwarium, jak i w oczku wodnym czy prywatnym stawie), wprowadzania do obrotu, wykorzystywania oraz wymiany.
Opis bassa słonecznego został częściowo opracowany na podstawie opisu gatunku na stronie Instytutu Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk.
