Obecność sumika karłowatego i raka pręgowatego w Jeziorku Czerniakowskim jest wynikiem nielegalnego ich wypuszczenia przez człowieka. 

Oba te gatunki trafiły do wód krajowych w wyniku ucieczki z jednego gospodarstwa rybackiego na terenie obecnego województwa zachodniopomorskiego w latach 90-tych XIX wieku. Wciąż bywają tak rozprzestrzeniane – przez niedbalstwo, ograniczoną kontrolę tego jakie rzeczywiście ryby i raki wprowadza się do stawów i czy na pewno wszystkie osobniki to te planowane. W szczególności rak pręgowaty bywa przenoszony przez osoby, które nie znając się na rakach w dobrej  wierze chcą „pomóc powrócić naszym rakom do wód” osiągając jednak w ten sposób przeciwny efekt. 

Sumik karłowaty i rak pręgowaty to inwazyjne gatunki obce w Polsce, ponieważ:

• żaden z nich nie jest gatunkiem rodzimym, czyli naturalnie występującym w środowisku przyrodniczym w Polsce;
• ich występowanie w krajowych wodach jest wynikiem ingerencji człowieka, a konkretniej wynika z nielegalnych zarybień i zaraczeń tymi gatunkami – zarówno celowych, jak i przypadkowych;
• ich obecność nie jest neutralna dla zajmowanych stanowisk, stwarza on zagrożenie dla rodzimej przyrody (m.in. innych ryb oraz płazów) oraz powiązanych usług ekosystemowych, w szczególności akwakultury.

Inwazyjne gatunki obce (IGO) to gatunki lub niższe taksony, które zostały wprowadzone przez człowieka poza swoim naturalnym zasięgiem, gdzie stwarzają zagrożenie dla lokalnej różnorodności biologicznej i powiązanych usług ekosystemowych. Są uważane za drugi najważniejszy czynnik, przez który człowiek zagraża światowej bioróżnorodności, zaraz po bezpośrednim niszczeniu siedlisk (np. betonoza, nieprzemyślana regulacja rzek). Tylko po 1500 roku za pośrednictwem inwazyjnych gatunków obcych człowiek przyczynił się do wymarcia około 60% spośród wymarłych gatunków. 

Więcej o problematyce gatunków obcych, w tym o obowiązujących definicjach i zakresie ich stosowania, przeczytasz w artykule Gatunek obcy nie taki obcy. 

Obecność sumika karłowatego wpływa niekorzystnie na populacje innych ryb, płazów i bezkręgowców wodnych, prowadząc do zamierania całych ekosystemów wodnych. Nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia człowieka. 

Jest gatunkiem dość plastycznym, łatwo odnajdującym się w różnorodnych ekosystemach, w tym tych znacznie przekształconych przez człowieka. Niepożądany wpływ gatunku przejawia się poprzez konkurencję polegającą głównie na uszczuplaniu bazy pokarmowej rodzimych gatunków ryb, a także na drapieżnictwie na nich. 

Obecność raka pręgowatego wpływa niekorzystnie na populacje płazów, ryb i bezkręgowców wodnych, prowadząc do powolnego zamierania całych ekosystemów wodnych, a także uniemożliwia reintrodukcję rodzimego raka szlachetnego, który jest jedynym rakiem rodzimym dla Mazowsza. Nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia człowieka. 

Rak pręgowaty oddziałuje na inne organizmy nie tylko przez drapieżnictwo na nich, lecz także może być wektorem śmiertelnych chorób dla płazów (Bd) oraz rodzimych raków (dżuma racza), na które sam jest dość odporny. Choroby te mogą być przenoszone w inne miejsca za pośrednictwem innych zwierząt korzystających z danego akwenów – np. ptaków, przez co oddziaływanie populacji raka pręgowatego w Kanale Piaseczyńskim nie ogranicza się tylko do terenów parku. 

Dla zdrowia człowieka rak luizjański nie stanowi bezpośredniego zagrożenia. Raki nie atakują człowieka jeśli nie są do tego sprowokowane. 

Więcej o rakach rodzimych i inwazyjnych obcych przeczytasz w artykule Gdzie raki zimują a nie powinny. 

Odłów sumika karłowatego i raka pręgowatego wynika z działalności polegającej na ochronie przyrody, a mianowicie minimalizowaniu zagrożenia jakie stworzył człowiek wprowadzając do środowiska inwazyjne gatunki obce. 

Z uwagi na zagrożenie spowodowane występowaniem sumika karłowatego i raka pręgowatego w wodach krajowych i europejskich, podjęto decyzję o zaklasyfikowaniu tych gatunków odpowiednio jako jako inwazyjne gatunki obce stwarzające zagrożenie dla Polski oraz dla Unii, czyli takie, wobec którego podejmowane są skoordynowane działania na szczeblu krajowym lub unijnym, a celem tych działań jest ograniczenie dalszego rozprzestrzeniania się tych gatunków w środowisku przyrodniczym. Osiągane jest to głównie poprzez działania zaradcze polegające na kontroli, izolacji i eliminacji, które realizowane są głównie poprzez odłowy ryb i raków. 

Działania te realizowane są na podstawie przepisów ustawy o gatunkach obcych, a także rozporządzenia nr 1143/2014. 

Więcej o przepisach prawnych dotyczących gatunków obcych, w tym o obowiązujących definicjach i zakresie ich stosowania, przeczytasz w artykule Gatunek obcy nie taki obcy, w części Gatunki obce w przepisach prawnych. 

Ryby będą odławiane poprzez metodę kombinowaną będącą efektem połączenia aktywnego odłowu ręką oraz przy pomocy podbieraka, a także przy zastosowaniu specjalistycznych pułapek oznaczonych białymi pływakami unoszącymi się na powierzchni wody. Prace polegające na odłowie będą prowadzone co najmniej w zespole dwuosobowym.  

Odłów ryb i raków będzie realizowany głównie poprzez wykorzystanie specjalistycznych pułapek, a także aktywny odłów ręką oraz przy pomocy podbieraka.
Stosowanie pułapek ponadto jest objęte nadzorem przyrodniczym i jest realizowane w oparciu o ważne zezwolenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie. 

Wszelkie prace są realizowane zgodnie z Kompendium zwalczania inwazyjnych gatunków obcych raków wydanym przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska, a także w oparciu o najlepszą wiedzę naukową i doświadczenia w prowadzeniu działań zaradczych wobec IGO.

Odłowy są realizowane przez doświadczony zespół kierowany przez Dr inż. Rafała Maciaszka (Łowca Obcych). Wszystkie osoby wchodzące w skład zespołu prowadzącego odłowy zostały przeszkolone i posiadają doświadczenie w realizacji działań zaradczych wobec inwazyjnych gatunków obcych. Zespół składa się wyłącznie z przyrodników i przedstawicieli świata nauki. 

Kompetencje kierownika zespołu prowadzącego odłowu można zweryfikować na stronie O mnie. Wybrane informacje dotyczące doświadczenie kierownika zaprezentowano poniżej:

• Adiunkt, pracownik naukowo-dydaktyczny Katedry Genetyki i Ochrony Zwierząt w Instytucie Nauk o Zwierzętach SGGW w Warszawie. W swojej pracy zajmuje się głównie tematyką inwazyjnych gatunków obcych. Współautor publikacji naukowych dotyczących inwazyjnych gatunków obcych;
• Ukończone studia inżynierskie i magisterskie na kierunku Hodowla i Ochrona Zwierząt Towarzyszących i Dzikich (specjalizacja zwierzęta dzikie) na Wydziale Nauk o Zwierzętach SGGW w Warszawie, a także studia doktoranckie na kierunku „Hodowla zwierząt” w Instytucie Nauk o Zwierzętach SGGW w Warszawie, 
• Posiadane ważne zezwolenie Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska nr DZP-WG.672.78.2022.EP na czynności zakazane w stosunku do inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii oraz inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, na potrzeby ich przetrzymywania i wykorzystania w celu przeprowadzenia działań zaradczych i komercyjnego wykorzystania w ramach działań zaradczych oraz na czynności, w tym m.in. przetrzymywanie, przemieszczanie i transport, wykorzystywanie, wymiana, w celu prowadzenia badań naukowych. Zezwolenie obejmuje 50 gatunków zwierząt i roślin należących do IGO, w tym m.in.: czebaczka amurskiego, raka luizjańskiego, raka marmurkowego, raka pręgowatego i żółwia ozdobnego;
• Posiadane ważne zezwolenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie nr WPN-I.6401.350.2024.MA z 3 czerwca 2025 r. na czynności podlegające zakazom w stosunku do gatunków objętych ochroną. Zezwolenie to jest uzyskiwane na potrzeby wykorzystywania pułapek, które nie są metodą selektywną i mogą w nie łapać się także gatunki zwierząt chronionych. Zgodnie z warunkami zezwolenia – będą one niezwłocznie uwalniane bez zmiany lokalizacji. 
• Ukończone szkolenie z dobrostanu ryb organizowane przez Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie; 

Z uwagi na możliwe występowanie na terenie Kanału Piaseczyńskiego gatunków chronionych ryb i płazów, realizacja działań objęta jest nadzorem przyrodniczym prowadzonym przez zespół herpetologów z Instytutu Nauk o Zwierzętach SGGW w Warszawie. 
Zespół tworzą osoby specjalizujące się w herpetofaunie i mające doświadczenie w prowadzeniu nadzoru herpetologicznego.

Działania realizowane są w oparciu o ważne zezwolenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie nr WPN-I.6401.350.2024.MA z 3 czerwca 2025 r. na czynności podlegające zakazom (umyślne chwytanie) w stosunku do gatunków objętych ochroną (m.in. płazy).
Takie zezwolenie jest obowiązkowe w przypadku stosowania nieselektywnych metod odłowu – w pułapki mogą złapać się przecież nie tylko inwazyjne ryby czy raki, lecz także objęte ochroną płazy. W przypadku schwytania, gatunki objęte ochroną gatunkową są niezwłocznie uwalniane. 

Odłowione ryby i raki należące do inwazyjnych gatunków obcych (sumik karłowaty, rak pręgowaty zostaną przekazane jako pokarm dla zwierząt żywiących się rybami, znajdujących się pod opieką ogrodów zoologicznych, ośrodków rehabilitacji zwierząt lub azyli dla zwierząt (np. bocianów, wydr, surykatek, mangust, ptaków rybożernych).

Rodzime gatunki ryb są niezwłocznie uwalniane do wyznaczonej części Kanału Piaseczyńskiego wypełnioną w danym terminie wodą. 

Jest to autorskie rozwiązanie promowane w ramach inicjatywy Łowca Obcych. Polega ono na zestawieniu dwóch problemów w ochronie przyrody tak by stanowiły dla siebie wzajemne rozwiązania. Inwazyjne gatunki obce ryb są wykorzystywane tu w roli pokarmu dla żywiących się rybami zwierząt znajdujących się pod opieką ogrodów zoologicznych, ośrodków rehabilitacji zwierząt lub azyli dla zwierząt (np. bocianów, wydr, żółwi wodnolądowych). Ryby i raki przekazywane są do takich ośrodków już martwe i zamrożone. 

Wykorzystanie ryb i raków w ten sposób pomaga w realizacji celów ochrony przyrody. Na przykład, wspierane ośrodki rehabilitacji zwierząt i azyle dla zwierząt mogą przeznaczyć część budżetu planowanego na zakup pokarmu np. na dodatkowe wyjazdy do zwierząt lub też na poprawę ich warunków bytowania. 

Obszar objęty pracami jest oznakowanymi tablicami informacyjnymi, na których znajdują się podstawowe informacje dotyczące odłowów, a także kontakt do osoby odpowiedzialnej za realizację tych prac.

Oznakowanie pułapek
Każda z pułapek typu więcierz lub podrywka, oznaczona jest za pomocą białego pływaka unoszącego się na powierzchni wody. 

Oznakowanie zespołu
Każdy członek zespołu oprócz ubioru dostosowanego do wykonywanej pracy, jest ubrany w żółtą lub zieloną kamizelkę odblaskową z napisem „Odłowy raków” lub „Odłowy ryb” oraz logiem Łowca Obcych. 

Informacje na temat prowadzonych działań można uzyskać bezpośrednio u kierownika zespołu prowadzącego odłowy, a także w Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Warszawie. 

Wykonawca działań zaradczych: Rafał Maciaszek, rafal.maciaszek@lowcaobcych.pl, tel. 798 763 792
Zarząd Zieleni m. st. Warszawy: kontakt@zzw.waw.pl